Naša delegacija u Parizu (Reuters)

Tekst koji je delegacija Vlade Republike Srbije predložila da se ugradi u politički sporazum o Kosmetu na Rambuje-procesu

1. Uvažavajući multietnički sastav Kosmeta, suštinska samouprava zasniva se na samoupravi građana na Kosmetu i na samoupravi nacionalnih zajednica na Kosmetu.

2. Poštujući suverenitet i teritorijalni integritet Savezne Republike Jugoslavije i Republike Srbije, suštinska samouprava na Kosmetu zasniva se na najširim ovlašćenjima i pravima kosmetskih organa i nacionalnih zajednica na Kosmetu, uz postojanje ovlašćenja i prava saveznih organa i organa Republike Srbije na Kosmetu.

3. Suštinska samouprava na Kosmetu ostvaruje se kroz skupštinske, izvršne, sudske i druge organe i institucije Kosmeta, tako da nazivi i ovlašćenja tih organa uvažavaju suverenitet, teritorijalni integritet i ustavni poredak SR Jugoslavije i Republike Srbije.

4. Poštujući legitimno nastojanje svake nacionalne zajednice da izražava i štiti svoje interese, suštinska samouprava na Kosmetu zasniva se na ravnopravnosti svih nacionalnih zajednica i nemogućnosti nametanja posebnih interesa jedne zajednice iznad interesa drugih zajednica.

5. Elementi suštinske samouprave na Kosmetu su osnova za donošenje Osnovnog akta (Basic act) Kosmeta kojim će se potpuno i detaljno urediti na toj osnovi položaj Kosmeta u okviru Republike Srbije.

1. Svi savezni zakoni važe i primenjuju se, u skladu sa Ustavom SRJ, na celoj teritoriji SRJ, uključujući i na teritoriji Kosmeta, kao integralnom delu teritorije Srbije i SR Jugoslavije.

2. Svi republički zakoni, doneseni u skladu sa Ustavom RS, kod kojih su važenje i primena mogući po personalnom principu, važe i primenjuju se i na Kosmetu na ona fizička i pravna lica koji primenu tih propisa na sebe izaberu ili ovi zakoni važe i primenjuju se u institucijama, službama i organizacijama koje je Republika Srbija osnovala, ili čiji je način rada uredila, ili čiji rad finansira (npr. zakoni u oblasti obrazovanja, nauke, kulture, zdravstva, bračnih i porodičnih odnosa, usvojenja, starateljstva, brige o deci i omladini, boračko- invalidske zaštite, nasleđivanja, radnih odnosa, socijalne zaštite, socijalnog osiguranja, kao i u drugim oblastima).

U gore navedenim oblastima Skupština Kosmeta donosi svoje propise sa zakonskom snagom koji važe i primenjuju se na ona fizička i pravna lica na Kosmetu koji primenu tih propisa izaberu ili koji važe i primenjuju se u institucijama, službama i organizacijama koje je Kosmet osnovao, ili čiji je način rada uredio, ili čiji rad finansira.

3. U oblastima u kojima važenje i primena republičkih zakona nisu mogući po personalnom principu, Skupština Kosmeta donosi svoje propise sa zakonskom snagom koji važe za sva fizička i pravna lica na Kosmetu, s tim da se u postupku odlučivanja svakoj nacionalnoj zajednici obezbedi zaštita od diskriminacije ili od ugrožavanja po nacionalnoj osnovi (npr. poljoprivreda, životna sredina, zaštita biljnog i životinjskog sveta, lov i ribolov, korišćenje i uređivanje zemljišta, javno informisanje, urbanizam i građevinarstvo, organizacija i rad organa Kosmeta, javne službe od značaja za Kosmet, kao i u drugim oblastima).

4. Svaka nacionalna zajednica može za svoje pripadnike, radi zaštite nacionalnih osobenosti i na osnovu njihovog pristanka propisati posebna pravila (npr. u oblasti bračnih i porodičnih odnosa, usvojenja, starateljstva i nasleđivanja).

1. Savezne zakone, na celoj teritoriji SRJ, pa i na Kosmetu, u skladu s Ustavom SRJ, neposredno izvršavaju savezni organi preko svojih područnih organa (donose propise za izvršavanje, donose pojedinačne pravne akte i vrše upravni i inspekcijski nadžor);

2. Republičke zakone koji na osnovu personalnog principa važe i primenjuju se na Kosmetu izvršavaju, kao na celoj teritoriji Republike Srbije, pa i na Kosmetu, republički organi (donose propise za izvršavanje, donose pojedinačne pravne akte, vrše upravni i inspekcijski nadžor).

3. Pokrajinske propise sa zakonskom snagom koji se primenjuju na osnovu personalnog principa, kao i pokrajinske propise sa zakonskom snagom koji važe i primenjuju se na sva fizička i pravna lica na Kosmetu, izvršavaju organi Kosmeta (donose propise za izvršavanje, donose pojedinačne pravne akte, vrše upravni i inspekcijski nadžor).

4. Posebne propise nacionalnih zajednica izvršavaju organi te nacionalne zajednice.

1. Funkciju sudova na Kosmetu obavljaju sudovi Republike Srbije, kosmetski sudovi i sudovi nacionalnih zajednica.

Sudovi na Kosmetu, osim sudova nacionalnih zajednica, primenjuju savezne i republičke zakone i pokrajinske propise sa zakonskom snagom.

2. Građanima i pravnim licima na Kosmetu obezbeđuje se pravo na izbor suda koji će im suditi. Svaki građanin i pravno lice na Kosmetu, na početku sudskih postupaka (parničnog, vanparničnog i krivičnog), kao tužilac, predlagač ili optuženi, može izabrati da li će mu suditi sud Republike Srbije ili kosmetski sud.

Ukoliko drugi učesnici u postupku (tuženi ili oštećeni) nisu pripadnici iste nacionalne zajednice kao tužilac, ili optuženi, oni mogu zahtevati da sudije porotnici u tom sudu budu određeni iz reda pripadnika njihove nacionalne zajednice, kao što imaju i druga prava u postupku utvrđena zakonima o postupcima.

Sudove nacionalnih zajednica mogu osnovati one nacionalne zajednice koje su utvrdile postojanje posebnih pravila, za rešavanje sporova između pripadnika te nacionalne zajednice, koji su ta pravila prihvatili i koji pristanu na nadležnost tih sudova.

3. Kosmetske sudove osniva, organizuje i bira njihove sudije i sudije porotnike Skupština Kosmeta. Kosmetski sudovi osnivaju se kao prvostepeni, drugostepeni i kao Visoki sud Kosmeta.

Visoki sud Kosmeta, pored nadležnosti u vezi suđenja po redovnim ili vanrednim pravnim sredstvima, u posebnom stalnom veću sastavljenom od pet sudija obezbeđuje zaštitu usklađenosti svih propisa koje donose organi Kosmeta s Osnovnim aktom ("Basic act) Kosmeta, kao i usklađenost drugih propisa i opštih akata organa Kosmeta sa propisima sa zakonskom snagom koje donosi Skupština Kosmeta. U vršenju ove nadležnosti navedeno veće može ukinuti svaki propis ili opšti akt organa Kosmeta.

Svi propisi i opšti akti organa Kosmeta doneseni iz nadležnosti saveznih i republičkih organa utvrđenih Ustavom Savezne Republike Jugoslavije i Ustavom Republike Srbije ništavi su i nevažeći. Savezni i republički zakoni i drugi opšti akti saveznih i republičkih organa doneseni u oblastima u kojima Kosmet donosi propise sa zakonskom snagom koji se primenjuju prema svim građanima i pravnim licima na Kosmetu, ništavi su i nevažeći.

4. Funkciju javnog tužilaštva na Kosmetu obavljaju savezni, republički i kosmetski javni tužilac. Savezni i republički tužilac postupaju pred republičkim i kosmetskim sudovima, a kosmetski tužilac postupa pred kosmetskim sudovima. Osnivanje, organizacija i nadležnost kosmetskog javnog tužioca uređuju se propisom koji donosi Skupština Kosmeta.

5. Građanin na Kosmetu koji je pravosnažnom i izvršnom presudom suda Republike Srbije ili kosmetskog suda osuđen na bezuslovnu kaznu zatvora izdržava tu kaznu u zatvoru koji je osnovala Republika Srbija i po propisima o izvršenju sankcija Republike Srbije ako je osuđen od strane republičkog suda, a u zatvoru koji je osnovala Skupština Kosmeta i po propisima o izvršenju sankcija koje ona donosi, ako je osuđen od strane kosmetskog suda.

1. U opštinama na Kosmetu može se obrazovati lokalna policija kao organ za obavljanje određenih policijskih poslova na teritoriji opštine.

Načelnike i šefove odeljenja lokalne policije postavlja organ opštinske uprave u čijem su delokrugu unutrašnji poslovi, saglasnošću predstavnika svih nacionalnih zajednica koji u opštini žive.

Sastav lokalne policije odražava nacionalni sastav stanovništva opštine.

U lokalnoj policiji opštine sa mešovitim nacionalnim sastavom obrazuju se odeljenja koja čine policajci koji su pripadnici iste nacionalne zajednice. Ova odeljenja obavljaju poslove lokalne policije prema pripadnicima iste nacionalne zajednice.

Prema pripadnicima različitih nacionalnih zajednica poslove lokalne policije obavljaju zajedno lokalni policajci iz svakog odeljenja lokalne policije.

2. Lokalna policija nadležna je za sprečavanje narušavanja javnog reda u manjem obimu, istraživanja i druge radnje policije u vezi sa lakim krivičnim delima, pozorničku i patrolnu aktivnost, zaštitu od požara, bezbednost saobraćaja na lokalnim putevima, sprečavanje i suzbijanje prekršaja, evidentiranje i kontrolu prebivališta i boravišta građana, određivanje jedinstvenog matičnog broja građana i izdavanje lične karte.

Ostale poslove policije* u opštinama u kojima je obrazovana lokalna policija i sve poslove policije u opštinama u kojima nije obrazovana lokalna policija, obavlja državna policija. U većim naseljima nacionalno mešovitog sastava pozorničke i patrolne aktivnosti, pored lokalne policije, obavlja i državna policija sa mešovitim nacionalnim sastavom policajaca. Odnosi lokalne i državne policije zasnivaju se na međusobnoj saradnji i obaveštavanju o svim pitanjima koja su od značaja za obavljanje njihovih poslova.

3. Pripadnici lokalne policije mogu upotrebljavati kao sredstva prinude pištolj, gumenu palicu, lisice i putnička transportna sredstva kao i odgovarajuća sredstva veze.

Lokalna policija će biti obučavana u odgovarajućim policijskim školama a njeni pripadnici će posebno biti obučeni za obavljanje policijskih poslova u nacionalno mešovitim sredinama.

Opština u kojoj je obrazovana lokalna policija ustanovljava komisiju za nadžor nad njenim radom u čiji sastav ulaze predstavnici svih nacionalnih zajednica koje u opštini žive.

1. Kosmet ima Skupštinu koja se sastoji od sto trideset članova, od kojih devedeset i pet članova biraju građani neposredno, sistemom proporcionalnog predstavništva, pri čemu je Kosmet jedna izborna jedinica, a trideset i pet biraju nacionalne zajednice Albanaca, Srba, Turaka, Roma, Egipćana, Goranaca i muslimana, svaka po pet članova.

Skupština Kosmeta odlučuje o pitanjima iz svoje nadležnosti većinom glasova onih koji su prisutni i koji glasaju, osim ako ovim osnovnim aktom nije drukčije određeno.

Kad Skupština Kosmeta donosi propise koji važe i primenjuju se na sva fizička i pravna lica na Kosmetu (kad nema mogućnosti opcije za propise Republike Srbije), takvi propisi donose se većinom glasova članova koji su prisutni i koji glasaju. Najmanje tri člana iste nacionalne zajednice, izabrani od strane nacionalne zajednice, mogu u vezi sa predloženim propisom pokrenuti poseban postupak za zaštitu vitalnih nacionalnih interesa u sledećim slučajevima:

- ako je reč o izboru organa Kosmeta i ravnopravnoj zastupljenosti svih nacionalnih zajednica u njima;

- ako je reč o raseljavanju stanovništva;

- ako se otežava ostvarivanje prava;

- ako se ugrožava bezbednost;

- ako se pogoršavaju uslovi života;

- ako je reč o usvajanju budžeta Kosmeta.

U posebnom postupku kojim rukovodi predsednik Skupštine Kosmeta, zajedno sa potpredsednicima Skupštine Kosmeta, predlagač propisa i predstavnici nacionalne zajednice izabrani od strane nacionalne zajednice, nastojaće da otklone razloge povrede vitalnih nacionalnih interesa. Učesnici u ovom postupku dužni su da u pođednakoj meri vode računa o zaštiti opštih interesa i vitalnih nacionalnih interesa.

Ukoliko ovaj postupak ne uspe (u roku od 30 dana od dana kada je pokrenut), propis nije donesen, a predlog za njegovo donošenje može se ponovo staviti na dnevni red Skupštine Kosmeta po proteku najmanje šest meseci od dana kada je utvrđeno da razlozi povrede vitalnih nacionalnih interesa nisu otklonjeni.

2. Skupština Kosmeta bira predsednika i 6 potpredsednika, po jednog iz svake nacionalne zajednice, na predlog članova izabranih od strane nacionalnih zajednica na vreme od četiri godine. Niko ne može više od dva puta biti biran za predsednika ili za potpredsednika Skupštine Kosmeta.

Predsednik i potpredsednici Skupštine Kosmeta sporazumno utvrđuju ko će od njih obavljati koju od nadležnosti predsednika Skupštine Kosmeta.

Predsednik Skupštine Kosmeta proglašava propise koje donosi Skupština Kosmeta, predstavlja Skupštinu Kosmeta, predlaže dnevni red sednica Skupštine Kosmeta i predsedava njenim sednicama, održava redovne sastanke sa predsednikom Narodne skupštine Srbije i predsednicima Veća Savezne skupštine, održava veze sa organima nacionalnih zajednica, predlaže kandidata za predsednika Ministarskog saveta, predlaže kandidate za sudije sudova na Kosmetu, predlaže kandidate za javne tužioce na Kosmetu i vrši druge poslove utvrđene ovim osnovnim aktom i drugim propisima.

3. Ministarski savet vrši izvršnu funkciju. On je odgovoran za izvršavanje propisa Kosmeta i predlaže njihovo donošenje Skupštini Kosmeta.

Ministarski savet sastoji se od predsednika i ministara. Kandidata za predsednika Ministarskog saveta predlaže predsednik Skupštine Kosmeta. Kandidat za predsednika Ministarskog saveta sastavlja listu kandidata za ministre vodeći računa da svaka nacionalna zajednica bude predstavljena najmanje sa po jednim kandidatom i podnosi je Skupštini na usvajanje. Predsednik Ministarskog saveta ne može biti iz iste nacionalne zajednice iz koje je predsednik Skupštine Kosmeta. Ministarski savet je izabran kad se za listu kandidata izjasni većina od ukupnog broja članova Skupštine Kosmeta, odnosno kad dobije većinu od strane predstavnika svake nacionalne zajednice posebno.

4. Organi uprave Kosmeta odgovorni su za neposrednu primenu zakona i odlučivanje u upravnim stvarima. Prilikom prijema javnih službenika na rad u organima uprave obezbeđuje se odgovarajuća predstavljenost svake nacionalne zajednice.

1. Pripadnici nacionalnih zajednica imaće dodatna prava određena ovim Sporazumom. Dodatna prava čuvaju i izražavaju nacionalne, kulturne, verske, jezičke i druge osobenosti pripadnika nacionalnih zajednica u skladu sa međunarodnim standardima i Završnim aktom iz Helsinkija.

2. Nacionalne zajednice su pravno jednake i ne mogu koristiti svoja dodatna prava da bi ugrozile dodatna prava drugih nacionalnih zajednica ili prava građana Republike Srbije ili Savezne Republike Jugoslavije.

3. Svaka nacionalna zajednica će izabrati, u skladu sa postupkom koji će sama utvrditi, Nacionalni savet, koji će odlučivati o dodatnim pravima nacionalne zajednice na Kosmetu. Svaki savet će ustanoviti svoje izvršne organe.

4. Dodatna prava nacionalnih zajednica su:

- korišćenje svojih jezika i pisama;

- ispisivanje lokalnih imena gradova i sela, trgova i ulica i drugih topografskih imena na jeziku i pismu nacionalne zajednice, zajedno sa natpisima na srpskom jeziku;

- davanje informacija na jeziku i pismu nacionalne zajednice;

- osnivanje obrazovnih, kulturnih i verskih udruženja kojima će državni organi davati finansijsku pomoć;

- uživanje nesmetanog kontakta sa svojim nacionalnim zajednicama van SR Jugoslavije;

- korišćenje i isticanje nacionalnih simbola zajedno sa državnim simbolima Srbije i SR Jugoslavije;

- obezbeđenje obrazovanja, a posebno školskog obrazovanja u predmetima koji se tiču sopstvenog jezika i pisma i nacionalne kulture i istorije;

- zaštita mesta od verskog, istorijskog ili kulturnog značaja za nacionalne zajednice;

- rad verskih institucija u saradnji sa verskim vlastima;

- pravo na najmanje jednu radio i TV frekvenciju kojom će upravljati po nediskriminatornim tehničkim standardima;

- finansiranje aktivnosti nacionalne zajednice prikupljanjem dažbina, za koje Nacionalni savet odluči da ih ubira od članova svoje zajednice;

- učestvovanje u regionalnim i međunarodnim nevladinim organizacijama u skladu sa postupcima tih organizacija.

1. Opština je jedinica lokalne samouprave.

Skupština Kosmeta može promeniti međusobne granice postojećih opština samo uz njihovu prethodnu saglasnost.

2. Svaka opština će imati skupštinu, izvršni odbor i organe uprave. Organi opštine biće organizovani u skladu s principima na kojima su organizovani organi Kosmeta.

3. Opština, preko svojih organa, u skladu sa propisom sa zakonskom snagom Skupštine Kosmeta;

- donosi program razvoja, urbanistički plan, budžet i završni račun;

- uređuje i obezbeđuje obavljanje i razvoj komunalnih delatnosti;

- uređuje i obezbeđuje korišćenje gradskog građevinskog zemljišta i poslovnog prostora;

- stara se o izgradnji, održavanju i korišćenju lokalnih puteva i ulica i drugih javnih objekata od opštinskog značaja;

- obrazuje organe, organizacije i službe za potrebe opštine i uređuje njihovu organizaciju rada.

Skupština Kosmeta može poveriti vršenje pojedinih poslova iz svoje nadležnosti određenoj opštini i preneti joj sredstva za taj posao.

1. Građane Kosmeta predstavlja najmanje deset poslanika u Veću građana Savezne skupštine i najmanje dvadeset poslanika u Narodnoj skupštini Republike Srbije.

2. Iz reda građana Kosmeta bira se najmanje jedan član Savezne vlade i Vlade Republike Srbije.

3. Iz reda građana Kosmeta bira se najmanje jedan sudija u Saveznom sudu i tri sudije u Vrhovnom sudu Srbije.

1. Nadležni državni organi organizovaće, zajedno sa OEBS-om, što je moguće pre, objektivan i slobodan popis stanovništva Kosmeta. Taj popis obuhvatiće činjenice o prebivalištu, državljanstvu, nacionalnoj pripadnosti i druge podatke bitne za sprovođenje izbora.

2. Slobodni i pošteni izbori za organe Kosmeta održaće se u roku od devet meseci od potpisivanja Sporazuma o Kosmetu, pod nadžorom OEBS-a.

3. Pravila za prve izbore za Skupštinu Kosmeta, skupštine opština na Kosmetu, usaglašavanjem učesnika a na osnovu izbornih standarda OEBS-a, utvrđuju predstavnici svih nacionalnih zajednica i političkih stranaka na Kosmetu.

(* državna bezbednost, stranci, granice, teška krivična dela, oružje, municija, eksploziv i druge opasne materije, saobraćaj na regionalnim magistralnim putevima, putne isprave i dr.)